A crise levou moitas empresas españolas a unha situación económica moi precaria, e mesmo ao peche. Os traballadores, neses casos, teñen dúas opcións: ou buscar traballo ou montar algo pola súa conta.
Non obstante, existe outra opción que parece estar a tomar cada vez máis forza: comprar a empresa e reflotala. Un xeito de facelo é constituír unha cooperativa de traballo, participada polos propios traballadores.
Segundo a Federación de Cooperativas de Traballo de España (Coceta) existen en España unhas 75 empresas reconvertidas en cooperativas de traballo. Esta cifra só inclúe ás cooperativas federadas, polo que o número real deste tipo de entidades é con toda probabilidade maior. Quedan algunhas cooperativas históricas, creadas nos anos 80 no marco da reconversión industrial e a crise do petróleo, pero a maioría son recentes.
Murcia é a rexión de Europa con máis empresas mercantís reconvertidas en cooperativas de traballo segundo o presidente de Coceta, Juan Antonio Pedreño, "ás cooperativas sempre se lles chamou as fillas da crise", porque "é en momentos de dificultades económicas cando os traballadores se ven obrigados a emprender para poder salvar o seu posto de traballo".
España, vangarda de Europa en cooperativismo. Tal e como explica Pedreño, trátase de "un modelo de empresa con apenas 30 anos de vixencia en España", con permiso de Mondragón (Eroski), que dende a súa creación nos anos 60 se converteu na corporación cooperativa máis importante do mundo e dá traballo a 63.000 persoas no noso país. De feito, España é un dos países de Europa onde máis arraigou este modelo de emprendemento.
Segundo o Comité Europeo de Cooperativas de Produción, das 150 cooperativas de traballo creadas en toda Europa en 2012 e 2013, 75 eran españolas. En canto á súa difusión territorial, as comunidades con máis soleira e tradición cooperativista son Cataluña, Andalucía, País Vasco, Comunidade Valenciana, Navarra e Murcia, que aglutinan o 80% do emprego cooperativo en España.
O caso de Murcia é paradigmático, xa que é a rexión de Europa con máis empresas mercantís reconvertidas en cooperativas de traballo, con 30 reconversións nos últimos dous anos e medio, segundo datos de Coceta.
O shock inicial
A maioría das historias de reconversión de empresas empezan cun shock: o momento en que os traballadores son informados de que quedaron sen traballo.
Veste na rúa despois de dedicar toda a vida a un proxecto, indica Esther Sobral, directora do Conservatorio Histórico de Santiago de Compostela, pechado e recuperado por seis traballadores hai 10 anos.
Para Domingo García Llamas, presidente da cooperativa fabricante de sistemas de descanso murciana Mula Confort, creada en 2014 por 17 traballadores dous anos despois do aparatoso peche de Colchón Comodón, "o peor non foi o peche en si: vímolo como un escape despois de ver como se ía deteriorando a empresa pouco a pouco, con despedimentos sen indemnizacións e deixando a deber cada vez máis meses de soldo aos que non despediron".
O caso da catalá Mol-Matric, cooperativa histórica dedicada á fabricación de matrices e ferramenta para o sector do automóbil, é parecido: "No ano 1981, a empresa na que traballabamos quebrou e deixou de pagar aos 50 traballadores -relata o seu presidente, Juan Pizarro-. Ante a devandita situación, os traballadores comezamos accións legais e mobilizacións, pero como tiñamos traballos que entregar a clientes seguimos traballando sen cobrar", poñendo de forma natural as bases da autoxestión da empresa por parte dos traballadores. Emprender cooperando. Tras esta primeira etapa de angustia, unha idea vaise abrindo camiño.
Vímonos no dilema de se seguir litigando ou enfocar as nosas enerxías a montar algo, ata que, "despois de moito pensar, moitos medos e moitas noites sen durmir, decidimos unir forzas e seguir adiante xuntos», explica Sobral.
Emilio Checa, vicepresidente da nova cooperativa andaluza Encoded Life, especializada en consultoría e desenvolvemento de solucións para dispositivos móbiles, web 2.0 e redes sociais, explica os motivos dos traballadores para emprender xuntos tras o ERE extintivo do centro tecnolóxico da multinacional Ezentis en La Carolina (Xaén) en 2013: Coñeciámonos e formabamos un grupo con capacidades, talento, iniciativa e ideas propias. Ademais, atraíanos poder desenvolver a nosa profesión na nosa terra, porque non é doado encontrar este tecido produtivo na provincia,".
Pedro Tapia, administrador de Tafinox, cooperativa navarra dedicada ao deseño e fabricación de mobiliario en aceiro inoxidable, creada tras o peche de Inoxybel en 2012, explica que "se vía que había traballo, aínda que non para tantos, polo que se decidiu pedir axuda e asesoramento para un estudo e plan de viabilidade no que se puidese manter a empresa con menos traballadores,". Unha vez decidida a vontade de continuidade do traballo en común por parte dos traballadores, toca elixir baixo que forma xurídica.
No caso de Mol-Matric, "baralláronse varias opcións e optouse pola cooperativa polas súas vantaxes fiscais e polo feito de ser un modelo xestionado ao 100% polos traballadores e no que non ten cabida o capital achegado por persoas que non sexan traballadores".
Na mesma liña, Checa sinala: «Vimos que a cooperativa era un tipo de sociedade que se adaptaba ben ás nosas características e valores como grupo. Non queriamos que se puxese o foco no capital que achegara cada socio á hora de tomar decisións, senón que pesase máis a achega de traballo e coñecementos". En Tafinox, pola súa banda, «queríase que todos tivesen os mesmos dereitos e obrigas".
De traballadores a empresarios
Aínda Que case todos os entrevistados indican ter recibido apoio e asesoramento por parte de asociacións de traballo cooperativo e, en ocasións, de organismos públicos, "o proceso de transformación de empresa mercantil en cooperativa non é doado", segundo o presidente de Coceta: "Moitos papelames, moitos barullos e tensións, moitas viaxes, moitas reunións... En definitiva, moito estrés, pero sempre con visión de futuro e esperanza"; e todo iso tras "a capitalización do total da prestación por desemprego e a achega dos aforros que cada un tiña", resume Tapia.
Ademais, "a normativa española, salvo raras excepcións, aboca te a pechar a empresa e logo constituír a cooperativa", o que provoca, a xuízo de Pedreño, unha "perda de modelo e de imaxe de marca". Segundo explica Tapia, "custou moito recuperar os clientes, porque dende o peche de Inoxybel ata a apertura de Tafinox transcorreron máis de oito meses nos que os clientes buscaron outros fabricantes,".
No caso de Macho Confort, o proceso foi "longo e ás veces frustrante", xa que tiveron que esperar dous anos "practicamente no paro, a que se aclarase o concurso de acredores para poder investir os seus aforros en conseguir a empresa".
Ademais, "custou, ao principio, contactar cos provedores, xa que a antiga empresa deixara débedas e estaban un pouco receosos,". En xeral, "custou bastante cambiar o chip de obreiros a empresarios", resume García Llamas. "Emprender é bastante complicado e duro e implica maior responsabilidade e inseguridade", explica Checa, quen recoñece que os traballadores de Encoded Life estaban "afeitos á dinámica de cumprir co traballo e logo desconectar".
Agora, viven "na incerteza". Para Sobral, unha das cousas máis difíciles para os profesores do Conservatorio foi aprender a asumir novas funcións na empresa: "Empezámonos a encargar dos labores administrativos e de secretaría, e non tiñamos nin idea". Ademais, para garantir a viabilidade da empresa, tiveron que "axustar o soldo ao mínimo, prescindir de pagas extras e dedicar moitas horas de traballo".
Formar unha cooperativa de traballo implica moitos sacrificios, tanto de diñeiro coma de tempo, pero o traballador sente o proxecto como propio: " Se formas parte do proxecto, estarás disposto a non cobrar algún mes ou a facer máis horas, mentres que se es empregado, non o farás de tan boa gana, resume Pedreño.
Ao seu xuízo, esta é, xunto ás vantaxes fiscais, unha das claves do éxito deste modelo de emprendimiento. Ademais, o presidente de Coceta destaca que "o valor engadido e os beneficios xerados polos traballadores non llos embolsa ningún empresario, senón que redistribúense ou reinvístense no mantemento e mellora da empresa".
Impulso á creatividade
La maioría dos entrevistados subliñan a sensación de liberdade ao non ter xefes e o impulso á creatividade e a innovación que iso supón. "Cambiamos o xeito de dar clase e relacionarnos cos alumnos e as súas familias", relata Sobral, que destaca a "liberdade para innovar con novos cursos e proxectos lonxe dos corpiños do ensino regulado".
Clases de piano a catro mans, formación musical para maiores e bebés, programas para ensinar valores cooperativos a través da música en colexios son algúns exemplos das "novas aventuras no ensino" que emprendeu a cooperativa.
Checa tamén destaca que o traballo en cooperativa impulsou a Encoded Life a "identificar necesidades de mercado e desenvolvelas, creando novos produtos," como o seu proxecto estrela, "unha aplicación para comprimidos de estimulación cognitiva para persoas maiores".
Mula Confort, pola súa banda, lanzou "unha segunda marca enfocada á fabricación de colchóns ao máis alto nivel" e patentou un novo modelo de colchón. Tapia sinala outra das diferenzas con respecto ao traballo asalariado: "Agora, cada traballador está máis integrado na fase produtiva, a todos lles toca facer case de todo. Non están tan especializados como antes, todos forman parte de todo".
Os primeiros froitos. Os resultados no primeiro ano de existencia de Macho Confort foron bos. "Para 2015 esperamos un aumento da produción. Ogallá teñamos que ampliar o equipo e rescatar antigos compañeiros da empresa extinta", sinala García Llamas. Pola súa banda, Pizarro recoñece que Mol-Matric "está sufrindo a crise", que golpeou con especial dureza ao sector da automoción: "Estamos a sobrevivir con moito esforzo e sacrificio. Sabemos que desta situación sairemos co noso esforzo diario, fortalecidos e orgullosos de ter podido manter o 100% do equipo".
Crecen as iniciativas propias
En canto a Encoded Life, mantense nunha "etapa de loita" por facerse un oco no mercado, dada a súa xuventude. Checa indica que, a pesar de que a cooperativa "non" xera beneficios aínda, xa se empezan a ver algúns froitos, sobre todo a nivel de posicionamento e nome". Ademais, as "iniciativas propias van crecendo e xeran bastante interese", o cal lles "ilusiona e anima a seguir adiante".
Tapia aprecia que "dende mediados de 2014, a cousa está a levantar e actualmente estase a pensar en contratar unha persoa máis como apoio na oficina técnica pola gran cantidade de presupostos que entran". En Tafinox, en definitiva, "empézase a notar a necesidade de máis man de obra polo aumento da carga de traballo".
O Conservatorio Histórico de Santiago tivo números vermellos todos os anos, "agás en 2014". Sobral resalta que "cada ano foi mellor que o anterior, e seguirá mellorando".
Recoñece que emprender é "unha experiencia emocional moi dura, pero moi positiva". "Cando fas unha excursión á montaña, esperas que ao chegar arriba o ceo estea despexado, pero ás veces está anubrado. Non obstante, sabes que o camiño valeu a pena, ilustra.
fonte: 20 minutos
No hay comentarios:
Publicar un comentario